U bent hier

In mijn vakgebied is Congo het paradijs

Hélène Mavar doctoreerde op een onderzoek naar medicinale planten

Hélène Mavar (50 jaar) werd geboren in Lubumbashi en behaalde haar diploma als apothekeres in Kinshasa. Toen president Mobutu de universiteit voor onbepaalde duur sloot, zette ze haar studies verder in Luik. Daar behaalde ze haar diploma in de scheikunde van natuurlijke materialen, waarna ze aan de K.U. Leuven doctoreerde op een onderzoek naar medicinale planten. Ze pendelt regelmatig tussen België en Congo.

“Als kind leed ik aan sinusitis. Ik had crisissen die tot drie weken duurden, en moest dan antibiotica en ontstekingsremmers nemen. Dat was echt een beproeving. Toen mijn grootmoeder een keer zo’n crisis meemaakte, ging ze planten plukken, maakte daar een afkooksel van en liet me die dampen inademen. Drie dagen later was ik er terug bovenop! Voor mij was dat een mirakel. Het is toen dat ik besliste om van het gebruik van geneeskundige kruiden mijn beroep te maken. Telkens mijn grootmoeder op bezoek kwam, toonde ze me nieuwe planten en hun toepassingen.

Sinusitis is een chronische ziekte. Ondanks de behandeling van mijn grootmoeder, had ik af en toe nog een crisis. Mijn vader is apotheker en professor aan de universiteit. Een genezer die hem wilde overtuigen van zijn talenten, had hem voorgesteld om mij te genezen van mijn sinusitis. Hij gaf me twee druppels in elk neusgat, waarna ik niet meer kon slikken maar alle slijmen eruit spuwde. Hij beloofde dat ik vijf jaar sinusitis- vrij zou zijn en dat is zo uitgekomen. Zelfs als het heel koud was, was ik nooit verkouden. Hij had me ook gezegd dat ik met een tweede behandeling een week later levenslang gevaccineerd zou zijn. Jammer genoeg moest hij vertrekken. Ik heb hem later ooit teruggezien, maar toen had hij die planten niet meer bij zich. Ik weet nog altijd niet welke kruiden hij gebruikt had.

Els Nolf: “Je mag niet zomaar denken ‘wij westerlingen zijn daar uitgegroeid, wij zijn rationeel’, terwijl in Afrika het animisme nog welig tiert. Ook bij ons wordt vaak heel irrationeel naar gezondheid gekeken: alternatieve geneeswijzen, interpretatie van slechte dromen of psychosociale problemen, pendelen en tarotkaarten, homeopathie, traditionele natuurgeneeskunde, chakra’s, kaarsjes branden … zelfs de nieuwste voedingsrages lijken wel op een religie, met bijbehorende diagnoses en remedies. Ook in het Westen gaat de zoektocht naar houvast en zingeving en naar verklaringen over ziekte en gezondheid veel verder dan medisch-technische handelingen.”

Na mijn studies in Luik heb ik eerst als apothekeres gewerkt in een apotheek en in een ziekenhuis. Tijdens mijn doctoraat ben ik in de sector van de cosmetica en de voedingssupplementen begonnen en ik ben nu zelfstandig consulent op vlak van reglementering en ontwikkelingsonderzoek in die sectoren. Ik ben ook professor aan de universiteit van Kisangani en daarnaast geef ik les aan de ULB over vetstoffen die in de cosmetica worden gebruikt. Veel chemische moleculen en zowat de helft van alle geneesmiddelen bevatten actieve bestanddelen die van planten zijn afgeleid of erop geïnspireerd zijn.

Dat ik medicinale kruiden wilde bestuderen, werd 20 jaar geleden niet echt enthousiast onthaald. Maar tegenwoordig toont de industrie er veel meer belangstelling voor. Ik doe in Congo veel terreinwerk: excursies met studenten, contacten met genezers, op markten ga ik altijd op zoek naar lokale gebruiken. In mijn vakgebied is Congo voor mij het paradijs.

In elk ziekenhuis en elk rusthuis in België zijn Afrikaanse verpleegsters

Om mijn studies te betalen, werkte ik als student in een rusthuis. Net zoals in Congo betuigde ik veel respect voor al die ouderen. Ik hielp hen met kleine dingen, stelde vragen over vroeger en over hun leven, ik was altijd een luisterend oor. Ze waren erg opgetogen om zoveel aandacht te krijgen, al moesten sommigen daaraan wennen. Soms waren er ouderen die niet wilden dat ik hen aanraakte, die vonden mij ‘vies’. In België zijn er heel veel Afrikaanse verpleegsters, in bijna alle ziekenhuizen en in heel veel rusthuizen. En al kan men niet zonder hen, zij ervaren nog altijd dergelijke afwijzing. Gelukkig verandert dat meestal eens mensen elkaar kennen.

Hun vriendelijkheid kwam blijkbaar voort uit een onbewust gevoel van superioriteit. Er lijkt altijd een soort mentale gradatie te bestaan van meerdere en mindere. Toen ik als studente iets ging drinken, werd ik vaak opzettelijk over het hoofd gezien. Als ik in een rij sta, steken anderen mij gewoon voor. In de meer dan 25 jaar dat ik hier woon is er zeker veel verbeterd, maar de ideale wereld is het nog niet. Niet dat ik mij dat constant aantrek, dan geraak je in een neerwaartse spiraal. Ik wil mijn tijd daar niet mee verliezen, ik lach er liever mee. Al kan ik soms ontploffen. Onlangs begon iemand mijn moeder zomaar uit te maken voor bougnoule. Dat was erover. Ik heb toen keihard teruggeroepen, heel de parking had het gehoord! Moest het alleen tegen mij geweest zijn, had ik het waarschijnlijk genegeerd. Maar als je je elke keer laat doen, heb je geen leven meer. Wij zijn sterk in ons hoofd, we moeten wel. Want je moet je permanent wapenen tegen die micro-agressie. Toch behoud ik als uitgangspunt: ‘Ik heb mijn land verlaten, dat was mijn eigen keuze. Ik moet dus accepteren dat de dingen hier zijn zoals ze zijn.’ Al probeer ik ze zoveel mogelijk te veranderen, binnen mijn mogelijkheden. Maar vandaag is er veel spanning in de maatschappij.”hier woon is er zeker veel verbeterd, maar de ideale wereld is het nog niet. Niet dat ik mij dat constant aantrek, dan geraak je in een neerwaartse spiraal. Ik wil mijn tijd daar niet mee verliezen, ik lach er liever mee. Al kan ik soms ontploffen. Onlangs begon iemand mijn moeder zomaar uit te maken voor bougnoule. Dat was erover. Ik heb toen keihard teruggeroepen, heel de parking had het gehoord! Moest het alleen tegen mij geweest zijn, had ik het waarschijnlijk genegeerd. Maar als je je elke keer laat doen, heb je geen leven meer. Wij zijn sterk in ons hoofd, we moeten wel. Want je moet je permanent wapenen tegen die micro-agressie. Toch behoud ik als uitgangspunt: ‘Ik heb mijn land verlaten, dat was mijn eigen keuze. Ik moet dus accepteren dat de dingen hier zijn zoals ze zijn.’ Al probeer ik ze zoveel mogelijk te veranderen, binnen mijn mogelijkheden. Maar vandaag is er veel spanning in de maatschappij.”

Digitalisering voor Ontwikkeling
In 2016 reikte minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo de allereerste ‘Prijs Digitalisering voor Ontwikkeling’ uit. Hélène Mavar was een van de laureaten.

Het juryrapport: “AksantiMed, een samenwerking van de ULB, de Universiteit van Luik, de Universiteit van Kinshasa en SOS Médecins de Nuit, schakelt zich in in de strijd tegen namaakgeneesmiddelen. Elk jaar sterven zo’n 120.000 Afrikanen aan die namaak. AksantiMed is een app om de echtheid van een geneesmiddel te controleren. De patiënt kan de numerieke code van 12 cijfers op de medicatie verifiëren met een sms of via de app AksantiMed, en krijgt meteen ook informatie over het type product, de commerciële naam, de vervaldatum, waarschuwingen, enz. Zowel patiënten, apothekers als telecomproviders kijken belangstellend uit naar de eerste testen van AksantiMed.”
Lees ook 
Hélène Mavar

Hier lijkt het vaak alsof de dokter niet in je leven geïnteresseerd is, maar enkel in je ziekte.

Welzijn

Angélique Mayele-Wamituma nodigt iedereen uit om elkaar en elkaars cultuur te leren kennen.

Lees meer
verhaal

Espérance Nyirantereye werkt als intercultureel bemiddelaar: 'Je echte diploma zit in je hoofd'

Lees meer
verhaal

Edwige Abena uit Kameroen kwam als 20-jarige naar België met een beurs voor geneeskunde.

Lees meer
verhaal

Hoe kunnen we verschillen koesteren, discriminatie tegengaan en leren omgaan met diversiteit?

Welzijn
Cover cahier

Wat betekent het om zorg te krijgen in een totaal andere context dan waar je ooit geboren en getogen bent?

Welzijn
foto cahiers

Onze reeks cahiers maakt de vernieuwing-op-het-terrein mee zichtbaar.

Welzijn
Wonen
Zorg