U bent hier

'Laagdrempelige ontmoetingsplekken zijn nodig'

Open Inspiria benadrukt het belang van een sociaal netwerk bij psychische kwetsbaarheid

Ontmoeting en samenwerking vormden de rode draad van de Open Inspiria "De dingen des levens" over psychische kwetsbaarheid in Brussel een plaats geven in de welzijns- en zorgsector. Ontmoeting voor diegenen die nood hebben aan zorg. Dat kan op informele plaatsen, in de buurt ... En samenwerken willen de actoren. Elkaar beter leren kennen.

"Terwijl meer dan een derde van de Brusselaars psychische klachten heeft, doet amper zeven procent een beroep op professionele diensten voor hulp", stelde Els Nolf van het Kenniscentrum WWZ vast. Hoe komt dit, vroeg ze zich af. "Intussen is er ook een decreet geestelijke gezondheidszorg gestemd, dat pleit voor meer samenwerking. Niet alleen binnen de sector, maar ook met welzijnsorganisaties of bijvoorbeeld cliëntvertegenwoordigingen. Die spelen een cruciale rol, maar komen meer en meer op de agenda." Het deed haar besluiten de intersectorale reflectiegroep Open Inspiria over het thema te laten nadenken.

Ontmoeting

Dat het thema leeft, zag je aan het aanwezige publiek. De sessie was snel volzet en lokte een zestigtal geïnteresseerden uit diverse sectoren. Ze hoorden na hun ochtendkopje koffie Peter Verduyckt van het Observatorium Gezondheid en Welzijn het onderzoek van Carole Walker, Pablo Nicaise en Sophie Thunus van de UCL toelichten. In 'Parcours.Brussel' wilden ze nagaan welke bochten er zitten in het traject naar hulpverlening in de geestelijke gezondheid en ook uitvlooien wat de invloed van de organisatie van het systeem van de geestelijke gezondheidszorg is. 

De resultaten van het onderzoek naar de geestelijke gezondheidszorg en de samenleving focust op drie facetten: huisvesting, werk en het sociaal netwerk en de stigmatisering. "'We kunnen mensen niet doorsturen, want we zitten vol' was een veelgehoord probleem", zei Verduyckt over de huisvesting. "Dat bemoeilijkt de toegang. Er is een verzadiging." Daarnaast stelden de onderzoekers vast dat daklozen omwille van hun situatie zeer discontinue trajecten doorlopen. "Hier kan Housing First helpen."

'Wie werkt loopt kans op een burn-out. Wie geen werkt heeft, kan een psychose krijgen'

"Wie werkt, loopt kans op een burn-out. Wie geen werkt heeft, kan een psychose krijgen", stelde een ondervraagde in het onderzoek. Ook herinschakeling na psychische problemen is niet altijd even gemakkelijk en er moet nog werk worden gemaakt van welzijn op het werk. 

"Deze discriminatie bij huisvesting en werk zorgen voor sociale uitsluiting", zei Verduyckt. "Terwijl je een sociaal netwerk nodig hebt." Het onderzoek ziet twee belangrijke pistes om hier iets aan te doen: lotgenotencontact en laagdrempelige ontmoetingsplaatsen. "Dat zijn vaak organisaties uit de socio-culturele sector. Je zou het pejoratief een café kunnen noemen", zei Verduyckt. "In tweede instantie zou het ook interessant zijn dat daar mensen aanwezig zijn die naar het aanbod kunnen doorverwijzen."

Op organisatieniveau werd een goede structuur als belangrijk bevonden. Eén die de mensen bereikt. "Instellingen als beschut wonen, maar ook mobiele teams en de laagdrempelige ontmoetingsplaatsen", haalde Verduyckt aan. "Ze zijn niet erkend, maar gezien hun rol zou dat eigenlijk wel moeten." De beroepskrachten lieten nog weten dat voor hun eigen job vooral immersies en intervisies goed werken.

Brusselse rappers 

Die laagdrempelige ontmoetingsplaatsen kwamen ook aan bod bij de uiteenzetting van Harm Deleu. De onderzoeker van de Odisee Hogeschool ging na hoe de Brusselse welzijnsorganisaties sociaal isolement kunnen tegengaan door netwerken te versterken. Hij gaf het voorbeeld van een goede buurt waar het aangenaam leven is en de buren zorgen voor elkaar. Ook in Brussel hechten veel inwoners belang aan hun buurt. "Kijk maar naar de vele jonge Brusselse rappers die over hun buurt vertellen", zei Deleu. "Toch is Brussel een speciaal geval. De meeste Brusselaars groeien niet op in een klassiek gezin. Meer dan de helft van de gezinnen zijn alleenstaande ouders. Ook de armoedecijfers liggen hoog en er is een groot verloop. Meer dan de helft woont minder dan zes jaar in zijn wijk. Als je dicht op elkaar woont, heb je soms ook nood aan fysieke afstand. Dat is niet altijd problematisch.'

'Zelfs een bankje in de buurt kan een netwerk versterken'

Toch blijft de buurt belangrijk meende Deleu. "Je mag dan bijvoorbeeld door je afkomst een transnationaal netwerk hebben waar je sterk op rekent, bepaalde zaken dien je toch lokaal op te lossen: Waar kan ik sporten? Hoe moet ik recycleren? De localiteit doet er wel degelijk toe." Hij stelde vast dat veel van die lokale bindingen licht zijn, niet meteen de diepe contacten. "Maar dat heeft ook zijn voordelen, want die zijn dan veel diverser. En ook het belang van de ontmoetingsplaatsen kwam naar voren. Deleu noemde het soft structures. "Het is een informeel netwerk bijvoorbeeld de pinksterkerk of de moskee die naast hun religieuze activiteiten ook nog een voedselbedeling doen of informatiesessies geven. Maar het kan ook gaan over café's, sportclubs, winkels of zelfs een bankje in de buurt waar mensen samenkomen."

Hoe ga je daar nu mee aan de slag? "De overheid moet tijd en ruimte bieden om ermee aan de slag te gaan", meende Deleu. "Je ziet dat intervisie en outreachend werken nodig zijn."

Rekening houden met alle actoren

Herwig Teugels, directeur van het Kenniscentrum WWZ, stelde een onderscheid tussen het structureel en het functioneel systeem vast. "Een structureel systeem biedt zorg vanuit het aanbod en de organisatiebelangen, terwijl een functioneel systeem gestoeld is op de vraag en de behoefte van de gebruiker. Die moet je bij elkaar zien te brengen", zei hij. "Ook de overheid kan daar een stimulerende rol in spelen." Ook bij welzijn op het werk ziet hij een rol voor de overheid. "Nu ligt de bal enkel bij de werknemers, ook de werkgevers kunnen hun steentje bijdragen."

Op het gebied van huisvesting pleitte de directeur voor gemengde woonvormen, want die brengt informele ondersteuning binnen. Hij betreurde de beslissing om de sociale verhuurkantoren ook de wachtlijsten van de sociale huisvestingsmaatschappijen te laten volgen. "Je hebt sociale verhuurkantoren die zich op bepaalde doelgroepen, bijvoorbeeld uit de geestelijke gezondheidszorg, richtten. Die hun aanbod is nu verminderd." 

'Het belang van geïntegreerde ontmoetingsplekken kan niet genoeg onderlijnd worden. Maar daarnaast moeten we ook blijven inzetten op de burenhulpnetwerken'

Hij wilde ook de perceptie van de warme buurt doorprikken. "Buurtgerichte zorg heeft ook zijn tekorten. Het is belangrijk, maar het heeft zijn limieten", meende Teugels. "Toch kan het belang van geïntegreerde ontmoetingsplekken niet genoeg onderlijnd worden. Maar daarnaast moeten we ook blijven inzetten op de burenhulpnetwerken."

De oproep naar immersie vanuit Parcours.Brussels vond al gehoor bij het Kenniscentrum WWZ dat samen met Bru-Stars kijkstages aanbiedt. "We hebben dit jaar 160 uitwisselingen en dat willen we nog verder opentrekken. We moeten ook onze netwerken uitbreiden, ook over de taalgrenzen. Kijken hoe we samen kunnen groeien naar één visie. In Vlaanderen vertrekken ze van de vermaatschappelijking van de zorg. Maar vermaatschappelijking is een werkwoord. Het is een continu proces waar je rekening houdt met alle actoren en vooral met de persoon om wie het draait."

 

Kijk hier naar de video-opnames van Peter Verduyckt en Harm Deleu:  

Kijk hier naar de video-opnames van Herwig Teugels:
els.nolf@kenniscentrumwwz.be

Els legt verbanden tussen organisaties en sectoren, ondersteunt welzijnswerkers via intervisie en casussen, bijvoorbeeld in de groep Bruggenbouwer. Momenteel gaat er veel aandacht naar ondersteuning in het kader van de huidige personeelskrapte (Project Op Niveau). Ze ondersteunt ook o.a. het platform 'Regio-overleg Thuislozen Brussel". Dankzij de contacten op het terrein, heeft ze een schakelfunctie tussen het werkveld en het beleidsvoorbereidende werk van Kenniscentrum WWZ.

Lees ook 
samenwerken

Reflectie rond de beleidsevoluties en de tendensen.

Welzijn